Κυριακή 16 Ιουνίου 2013

Ο "ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ" ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΦΑΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ - "Ο ΦΟΒΟΣ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΩΝ-ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ" ΤΟΥ ΤΣΒΕΤΑΝ ΤΟΝΤΟΡΟΦ

Ο 20ός αιώνας, στην Ευρώπη, χαρακτηρίστηκε κυρίως από τη σύγκρουση μεταξύ ολοκληρωτικών καθεστώτων και φιλελεύθερων δημοκρατιών. Την επαύριον του Β' Παγκοσμίου πολέμου, μετά την ήττα του ναζισμού, η σύγκρουση αυτή πήρε την μορφή ενός παγκόσμιου Ψυχρού Πολέμου, ενισχυμένου περιφερειακά από κάποιες καλά οριοθετημένες "θερμές" αντιπαραθέσεις. Οι αντίπαλοι ήταν ξεκάθαροι.Από τη μια πλευρά, ο συνασπισμός των κομμουνιστικών χωρών, που εκτεινόταν από την Ανατολική Γερμανία ως τη Βόρεια Κορέα, υπό την ηγεσία αρχικά της Σοβιετικής Ένωσης. Από την άλλη πλευρά του "σιδηρού παραπετάσματος" που περιέβαλλε αυτές τις χώρες βρισκόταν η Δύση, ο "ελεύθερος κόσμος", που τον αποτελούσαν κατά βάση οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Έξω από αυτό τον ανταγωνισμό έμενε ένας τρίτος παράγοντας, ένα ετερόκλητο σύνολο ανένταχτων, πολιτικά ουδέτερων χωρών που αποκαλούνταν "ο τρίτος κόσμος". Επρόκειτο λοιπόν για μια διαίρεση του πλανήτη σύμφωνα με κριτήρια πολιτικά, έστω κι αν αυτά συνοδεύονταν και άλλα χαρακτηριστικά:ο τρίτος κόσμος ήταν φτωχός, η Δύση πλούσια΄ενώ στις κομμουνιστικές χώρες ο στρατός ήταν πλούσιος και ο πληθυσμός φτωχός (αλλά δεν του επιτρεπόταν να το λέει).
Η κατάσταση διήρκεσε πάνω από μισό αιώνα. Την ευαισθησία μου απέναντί της ενίσχυε το γεγονός ότι γεννήθηκα στην Ανατολική Ευρώπη, στη Βουλγαρία, όπου και μεγάλωσα, πριν έρθω να ζήσω στη Γαλλία, όταν ήμουν είκοσι τεσσάρων χρονών. Αυτός ο διαμερισμός των χωρών του κόσμου, μου φαινόταν ότι θα διαρκούσε για πάντα-ή, εν πάση περιπτώσει, μέχρι το τέλος της ζωής μου. Έτσι εξηγείται ίσως η χαρά που ένιωσα όταν, περί το 1990, τα κομμουνιστικά καθεστώτα της Ευρώπης κατέρρευσαν το ένα μετά το άλλο. Δεν υπήρχαν πια λόγοι να αντιπαρατίθεται η Ανατολή στη Δύση ή να ανταγωνίζεται η μια την άλλη για την παγκόσμια κυριαρχία, επιτρεπόταν λοιπόν κάθε ελπίδα...Τα παλιά όνειρα των μεγάλων φιλελεύθερων στοχαστών επρόκειτο επιτέλους να πραγματοποιηθούν, οι πόλεμοι θα έδιναν τη θέση τους στη διαπραγμάτευση, μπορούσε να εγκαθιδρυθεί μια νέα παγκόσμια τάξη, πιο αρμονική από τον προηγούμενο κόσμο του Ψυχρού Πολέμου. Νομίζω πως δεν ήμουν ο μόνος που πίστεψε σε μια τέτοια ευνοϊκή εξέλιξη.
Είκοσι μόλις χρόνια, αργότερα, δεν μπορεί κανείς παρά να διαπιστώσει ότι η ελπίδα αυτή ήταν απατηλή:οι εντάσεις και οι βαιότητες μεταξύ χωρών δεν μοιάζουν να έχουν εξαλειφθεί από την παγκόσμια ιστορία.Η μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ Ανατολής και Δύσης είχε θέσει σε δεύτερο πλάνο εχθρότητες και αντιθέσεις που δεν θα αργούσαν να αναδυθούν και πάλι. Οι συγκρούσεις δεν μπορούσαν να εξαφανιστούν ως δια μαγείας, γιατί οι βαθύτερες αιτίες τους εξακολουθούσαν να υπάρχουν-θα έλεγε κανείς, μάλιστα, ότι ενισχύονταν. Ο παγκόσμιος πληθυσμός συνεχίζει να αυξάνεται ραγδαία, αλλά το έδαφος το οποίο έχει στη διάθεσή του παραμένει το ίδιο ή ακόμα και συρρικνώνεται ενώ οι έρημοι επεκτείνονται.Ακόμα χειρότερα, οι ζωτικοί πόροι-το νερό, η ενέργεια-βαίνουν μειούμενοι. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο ανταγωνισμός μεταξύ χωρών είναι αναπόφευκτος, άρα και η επιθετικότητα εκείνων που έχουν λιγότερα απέναντι σε εκείνους που έχουν περισσότερα, και η ανησυχία των τελευταίων, που προσπαθούν να διατηρήσουν και να διαφυλάξουν τα προνόμιά τους.
Η τεχνολογική έκρηξη άγγιξε πολλούς τομείς, κάποιες εξελίξεις όμωσ άσκησαν ιδιαίτερα ισχυρή επίδραση στις διεθνείς σχέσεις. Η πιο πρόδηλη αφορά την επικοινωνία:έχοντας γίνει ασυγκρίτως ταχύτερη σε σχέση με το παρελθόν, διεξάγεται επίσης μέσα από πληθώρα διαύλων. Οι πληροφορίες καθίστανται στιγμιαίες, μεταδίδονται τόσο με λέξεις όσο και με εικόνες, και φτάνουν σε ολόκληρο τον κόσμο.Τηλεόραση (κι όχι πια μόνο ραδιόφωνο), κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονική αλληλογραφία, Ίντερνετ:ενώ κάποτε θρηνούσαμε για την έλλειψη πληροφόρησης, σήμερα μάς κατακλύζει η αφθονία της. Μια από τις συνέπειες αυτής της μετάλλαξης είναι ότι οι πληθυσμοί του πλανήτη συγχρωτίζονται περισσότερο οι μεν τους δε. Οι λέξεις και οι εικόνες εξοικειώνουν τον έναν με τον άλλο, τα τυποποιημένα προϊόντα κυκλοφορούν σε ολόκληρο τον κόσμο και οι άνθρωποι μετακινούνται περισσσότερο από ποτέ.Οι κάτοικοι των πλούσιων χωρών πηγαίνουν στις φτωχές χώρες για να κάνουν τις δουλειές τους ή για να απολαύσουν τις διακοπές τους.Οι φτωχοί προσπαθούν να φτάσουν στις πλούσιες χώρες για να βρουν δουλειά. Τα ταξίδια, αν κανείς έχει χρήματα για να τα κάνει, έχουν γίνει πολύ πιο γρήγορα.
Η εντατική επικοινωνία και ο ολοένα ταχύτερος συγχρωματισμός μεταξύ χωρών και προσώπων έχουν θετικές αλλά και αρνητικές συνέπειες.Μια άλλη, ομως τεχνολογική καινοτομία είναι αποκλειστικά πηγή ανησυχίας. Πρόκειται για την ευκολία πρόσβασης σε όπλα καταστροφής, ιδίως στα εκρηκτικά. Φαίνεται ότι καθένας μπορεί να προμηθευτεί χωρίς δυσκολία. Κατασκευασμένα σε πολύ μικρό μέγεθος, χωρούν στην τσέπη.Τελειοποιημένα πλέον, μπορούν να σκοτώσουν μονομιάς δεκάδες, εκατοντάδες ή χιλιάδες άτομα. Οι συνταγές για βόμβες κυκλοφορούν στο Ίντερνετ, τ συστατικά τους πωλούνται στα σούπερ μάρκετ, ένα κινητό τηλέφωνο αρκεί για να πυροδοτήσει μια έκρηξη. Αυτός ο "εκδημοκρατισμός" των όπλων καταστροφής διαμορφώνει μια καινοφανή κατάσταση:δεν χρειάζεται πια να διαθέτει κανείς την ισχύ κράτους για να προκαλέσει βαριές απώλειες στον εχθρό του, αρκούν λίγα αποφασισμένα άτομα και ένα μίνιμουμ χρημάτων στη διάθεσή τους. Οι "αδυναμίες του εχθρού έχουν αλλάξει τελείως πρόσωπο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου